بسیاری از بزرگسالان هنگام روبرو شدن با انتخابهای سخت، توانایی تصمیم گیری را از دست می‌دهند. برخی، حتی بدتر، با عملکرد‌های ویرانگر، مدام ضعف خود را در تصمیم‌گیری نشان می‌دهند. اما هیچ‌کس از بدو تولد قدرت قضاوت خوب و توانایی تصمیم‌گیری عاقلانه را ندارد. توسعه‌ی مهارت قضاوت و تصمیم‌گیری خوب مدیون تجربه و تفکر است. به قول یک حکیم:«قضاوت از تجربه نشأت می‌گیرد. قضاوت خوب از تجربیات بد نشات می‌گیرد.»
هدف شما این است که برای فرزندتان فرصت کسب تجربه برای تصمیم‌گیری را ایجاد کرده به طوری که او امکان تأمل و یادگیری از تصمیماتش را داشته باشد. همچنین می‌بایست فرزندی تربیت کنید که نسبت به خودش احساس خوبی داشته باشد تا به جای انتخابهای نامناسب، از تصمیمات خوبش لذت ببرد. تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که در معرض رفتاری نامهربانانه بوده‌اند، با احساس بدشان خو می‌گیرند و در نوجوانی و بزرگسالی، به انتخاب‌هایی روی می‌آورند که آن‌ها را دچار احساس بدی کند.
چطور می‌توانید به فرزندتان کمک کنید که مهارت قضاوت خود را به خوبی توسعه دهد؟
موفقیت حاصل تمرین و تکرار است.
حتی پیش از آن که فرزندتان زبان باز کند، به او تمرین انتخاب کردن بدهید تا او هیچ گاه در تصمیم‌گیری به مشکل بر نخورد. چه اهمیتی دارد که طرح گل‌گلی و راه راه به هم نمی‌آیند؟ کودکتان حس می‌کند به شکل رنگین‌کمان شده است! و اگر دیگران متوجه نشوند که او خودش لباسش را انتخاب کرده، چرا شما به نظر آن‌ها درمورد روش تربیت خود اهمیتی بدهید؟
- او را از محدوده‌ی اختیاراتش آگاه کنید.
به او گوشزد کنید که در چه شرایطی حق انتخاب و تصمیم گیری دارد و در کدام موارد به عنوان والد، اختیار نظارت و تصمیم‌گیری در دستان شماست.
با کودکان:
« بله، امروز هم میتوانی لباس سوپرمن خودت را بپوشی، هر چند که تمام هفته همین لباس را پوشیده بودی. اما باید قبل از بیرون رفتن برای کارهایمان آن‌ها را عوض کنی چون ما در آنجا باید لباس محترمانه‌ای بپوشیم. همچنین باید دندان‌هایت را مسواک بزنی. الان این کار را می‌کنی یا قبل از رفتن؟»
با نوجوانان:
« میتوانی دوستانت را برای شما شب جمعه دعوت کنی اما باید مثل همیشه با خانواده شام بخوری. میتوانی جمعه بعد از شام یا شنبه با دوستانت به سینما بروید.»
- با هم‌فکری در کنار فرزندتان، به شکل‌گیری آگاهانه‌ی مهارت قضاوت خوب در او کمک کنید.
بسیاری از افراد هیچگاه مهارت قضاوت خوبی کسب نمی‌کنند چرا که تجربیات آن‌ها با تأمل همراه نیست. به او کمک کنید تا آگاهانه تصمیم‌گیری کند (چطور انتخاب می‌کنی که کدام قطعه را برای مراسم مدرسه بنوازی؟) و جوانب مختلف هر انتخاب خود را پیش از عمل بسنجد ( به نظرت اگر چنین قطعه‌ی سختی را برای تمرین انتخاب کنی، فشار زیادی برای انجام تکالیف مدرسه بر دوشت نخواهد بود؟)
تأمل در حاصل تصمیماتش هم از اهمیت یکسانی برخوردار است(من دیدم که برای آماده کردن این قطعه موسیقی به سختی تلاش کردی، حالا از انتخابت راضی هستی؟).
- از روند تصمیم‌گیری مدل سازی کنید.
از سنین کم، چرایی و چگونگی تصمیم‌گیری را با فرزندتان به اشتراک بگذارید. :
- هوا به نظر بارانی است پس با خودم چتر برمی‌دارم.
- می‌خواهم ماهی سالمون درست کنم. برایت خیلی خوب است.
- دوست دارم خانواده‌ی ما برای آوردن وسایل آموزشی به مدرسه کمک کنند؛ همه‌ی کودکان حق دریافت آموزش خوب را دارند و این یک راه برای کمک به این هدف است.
به تناسب سن، به فرزندتان اختیار تصمیم‌گیری های خودش را بدهید.
چه چیزی متناسب با سن است؟ برای اطلاعات بیشتر در این زمینه، این لیست مسئولیت‌های متناسب با سنین مختلف را مطالعه کنید- انتظار تصمیم‌گیری‌های نادرست را هم از فرزندتان داشته باشید.
او هنوز در حال یادگیری درباره‌ی خود و زندگی است. تصمیمات غلط، خود می‌توانند فرصت‌های جدید برای تأمل و بهبود مهارت قضاوت او رقم بزنند. تنها لازم است به او کمک کنید در پایان تشخیص دهد که اگر راه دیگری را انتخاب می‌کرد، مسیرش چگونه می‌توانست تغییر کند. سعی کنید به جای نصیحت کردن، از او سوال بپرسید و حمایتگر باشید. با این کار او خودش کشف می‌کند که ترجیح می‌داد چه کاری انجام دهد(به جای آن که نسبت به آنچه شما فکر می‌کنید کار درستی بوده، جبهه بگیرد.)
سوالات خوبی که می‌توانید از فرزندتان بپرسید:
- آیا در ذهنت احتمال می‌دادی که شاید این فکر خوبی نباشد؟
- چه چیزی باعث شد که این احتمال را نادیده بگیری؟
- به نظرت الان برای بهبود اوضاع چه کاری میتوانی انجام بدهی؟
وسعت تصمیم گیری های نوجوانان بسیار زیاد است و آن‌ها ناگزیر تصمیمات غلطی هم خواهند گرفت. تنها لازم است که در برابر غریزه‌ی گفتن «دیدی بهت گفتم» مقاومت کنید و آن‌ها خود از تجربیاتشان درس می‌گیرند.
• این مطلب با عنوان Help Your Child Develop Good Judgment در وبسایت ahaparenting منتشر شده و با عنوان «بهبود مهارت قضاوت در فرزندان» توسط سینا میرمبینی ترجمه شده است. وب سایت راهنما آکادمی آن را در تاریخ 12 اردیبهشت 1400 با همان عنوان منتشر کرده است.
