بسیاری از بزرگسالان هنگام رویارویی با انتخاب‌های دشوار به استیصال و دودلی دچار می‌شوند. و برخی نیز، انتخاب‌هایی مخرب دارند و دائما قضاوت‌های ضعیفی از خود نشان می‌دهند. اما هیچ کس با توانایی قضاوت خوب و توانایی گرفتن تصمیم‌های عاقلانه به دنیا نمی‌آید. قضاوت صحیح و تصمیم گیری مهارت‌هایی هستند که در اثر تجربه و به مرور رشد پیدا می‌کنند.
کاری که شما باید انجام بدهید این است که به فرزندتان فرصت تجربه‌ی تصمیم گیری بدهید، و همچنین باید فرصتی برای مرور و تامل درباره‌ی تصمیمش و یادگیری از آن نیز پیدا می‌کند.شما باید فرزندی پرورش دهید که بتواند نسبت به خودش احساس خوبی داشته باشد، تا بتواند لذت را در گرفتن تصمیم‌های خوب بیاید، نه در تصمیم های بد. تحقیقات نشان می‌دهد که کودکانی که با آنها به اندازه‌ی کافی با مهربانی برخورد نشده است به احساس بد داشتن عادت می‌کنند، بنابراین در نوجوانی و بزرگسالی تصمیم‌هایی را می‌گیرند که به آنها حس بدی می‌دهد.
اما چطور می‌توانید به فرزندتان کمک کنید تا قضاوت صحیح را در خود رشد دهد؟
با تمرین است که استاد می‌شوی!
به فرزندتان تمرین‌هایی برای انتخاب کردن بدهید. برای مثال اجازه دهید راجع به لباسش خودش تصمیم بگیرد. چه اهمیتی دارد اگر لباسی انتخاب کند که ترکیبی از طرح راه راه و گل گلی است و این دو تا به هم نمیایند؟ مهم این است که خودش نسبت به انتخاب لباسش حس خوبی دارد.
درباره‌ی محدوده‌ی اختیارش روشن و صریح باشید
تاکید کنید که فرزندتان حق تصمیم گیری درباره‌ی چه مواردی را دارد و کدام حیطهها هستند که شما به عنوان والدین باید تحت نظارت و کنترل داشته باشید.
مثلا: «می‌توانی دوستانت را روز جمعه برای شام دعوت کنی، اما طبق معمول باید شام در حضور سایر اعضای خانواده سرو شود. یا می‌توانی روز بعد یعنی شنبه با دوستانت به سینما بروی.»
به طور آگاهانه از طریق مرور تصمیمات و تامل درباره‌ی آنها به فرزندتان کمک کنید که قوه‌ی قضاوتش را رشد دهد
بسیاری از والدین هرگز قضاوت صحیح را در خود رشد نمی‌دهند، چرا که تجارب آنها همراه با تامل نیست. به فرزندتان کمک کنید که تصمیماتش را آگاهانه بگیرد. (مثلا بپرسید «چطور می‌خواهی قطعه‌ای را که قرار است برای کلاس موسیقی‌ات بنوازی انتخاب کنی؟») و قبل از اینکه فرزندتان تصمیمش را بگیرد همراه او درباره‌ی عواقب انتخاب‌های متنوعی که می‌تواند داشته بشد فکر کنید. (مثلا اینکه: « دارم فکر می‌کنم ممکن است که برای تمرین برای قطعه‌ای به آن دشواری ممکن است بیش از حد تحت فشار قرار بگیری.»)
بعد از گرفتن تصمیم نیز مهم است که درباره‌ی تصمیمی که گرفته شده است با او صحبت کنید و به او فرصتی دهید تا درباره‌ی تصمیمش و اینکه آیا خوب بوده یا نه تامل کند. (مثلا: « می‌دانم که برای قطعه‌ای که زدی خیلی سخت تلاش کردی. از اینکه این قطعه را انتخاب کردی، راضی هستی؟)
برای او الگویی در فرآیند تصمیم‌گیری باشید
از همان زمان کودکی فرزندان بهتر است که درباره‌ی دلیل تصمیماتی که می‌گیریم با فرزندمان صحبت کنیم:
-«فکر می‌کنم امروز که داریم بیرون می‌رویم چتر بردارم، به نظر می‌رسد که قرار است باران ببارد.»
-« امروز می‌خواهم ماهی سالمون بپزم، چون برایت مفید است.»
- « من دوست دارم که خانواده‌ی ما هم در تجهیز مدرسه‌تان مشارکت داشته باشد، همه‌ی بچه‌ها شایسته‌ی تحصیل در مدرسه‌ی خوب هستند و این هم یک راه است که ما هم بتوانیم کمک کنیم.»
متناسب با سن فرزندانتان به آنها اجازه دهید تصمیمات زندگیشان را خودشان بگیرند
ممکن است فرزندانتان در این مسیر تصمیمات اشتباهی نیز بگیرند! آماده‌ی چنین تصمیماتی نیز باشید.
فرزند شما هنوز در حال یادگیری درباره‌ی خودش و درباره‌ی زندگی است. بعد از گرفتن تصمیمات می‌توانید به فرزندتان کمک کنید که درباره‌ی تصمیمش و عواقبی که داشته تامل کند و با هم فکر کنید اگر تصمیم دیگری می‌گرفت چه اتفاق دیگری ممکن بود بیفتد. فراموش نکنید که به جای سخنرانی کردن، سعی کنید که از او سوال کنید و حمایتگر باشید. در این صورت است که خودش کشف خواهد کرد که دوست داشت به جای تصمیم اشتباهی که گرفته چه کار دیگری انجام می‌داد. (به جای اینکه در مقابل شما حالت تدافعی بگیرد!)
اما در چنین موقعی چه سوالاتی بهتر است بپرسید؟ در ادامه به چند نمونه اشاره می‌شود:
-« آیا یک بخش از وجودت فکر می‌کند که شاید انجام دادن این کار فکر خیلی خوبی نبود؟»
« چه چیزی باعث شد که به این بخش از وجودت توجهی نکنی؟»
«به نظرت الآن چه کاری می‌توانی انجام دهی که اوضاع بهتر شود؟»
نوجوانان گاهی ممکن است با بی قیدی دست به تصمیم گیری بزنند، و گاهی نیز ممکن است تصمیمات اشتباه بگیرند. اما در هر حال سعی کنید این جمله‌ی تکراری والدین در سرتاسر جهان را به کار نبرید که «من که بهت گفته بود!». اجازه دهید که نوجوانان از اشتباهاتشان درس بگیرند.
پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب با عنوان «Help your child develop good judgment» در وب‌سایت آها!پرنتینگ(https://www.ahaparenting.com (منتشر شده است و با اندکی تلخیص با عنوان « به فرزندتان کمک کنید تا قوه قضاوت خود را رشد دهد.» توسط رقیه ملکی ترجمه شده است. وب سایت راهنما آکادمی آن را در تاریخ 15 فروردین 1400 با همان عنوان منتشر کرده است.
•• دکتر لورا مرخم (Dr. Laura Markham) نویسندهی مطلب، دانش آموختهی روانشناسی بالینی در دانشگاه کلمبیا است.
